1. PERKARA NOVEL
Novel Sunda téh nya éta novel nu ditulisna maké basa Sunda. Novel téh sok
disebut ogé roman. Novel asalna tina basa Latin, novus (anyar), robah jadi
kecap novellus, terus robah deui jadi novel. Ari nu disebut novel téh nya éta
prosa rékaan (fiksi) dina wangun lancaran tur alur caritana ngarancabang
(kompleks). Novel mah biasana tokohna loba, alurna panjang, latarna laluasa,
tur eusi caritana nyaritakeun kahirupan sapopoé. Langka novel nu eusina unsur
pamohalan saperti dongéng.
2.
KAMEKARAN NOVEL SUNDA
Dina kamekaran sastra Sunda, novel téh dianggap karya sastra sampeuran
tina sastra Walanda. Novel pangheulan anu medal dina sastra Sunda judulna
Baruang ka nu Ngarora karya D. K. Ardiwinata (1914), Leuwih ti heula ti batan
novel dina basa Indonésia Azab dan Sengsara karangan Merari Siregar anu mimiti
medal dina taun 1920 Méméh medal novel, dina sastra Sunda mah lolobana
pangarang téh ngarang dangding jeung wawacan. Ti saprak wanoh kana wangun
novel, pangarang téh mimiti loba nu ngarang novel.
Dina taun 1927, medal novel Siti Rayati karangan Muhamad Sanusi. Tuluy
medal novel Agan Permas karangan Yuhana (1928) jeung Pangéran Kornél karangan
R. Memed Sastrahadiprawira (1930) Anapon dina taun 1940-an nepi ka taun
1950-an, medal dua novel Sunda: Gogoda ka nu Ngarora karya M.A. Salmun jeung
Marjanah karya Suwarsih Djojo Puspito. Tahun 1960-an, karya sastra dina wangun
novel beuki mekar waé. Dina taun 1980-an, aya tujuh novel nu medal harita, di
antarana: Buron karya Aam Amalia, Kalajengking karya Ana Mustikaati, Cinta
Pabaliut karya Edi D. Iskandar, Béntang Pasantren karya Usep Romli H.M., Rini
karya Yosep Iskandar, Ngepung Kahar Muzakar karya Adang S., Si Lamsijan
Kaédanan karya Ki Umbara, jeung Mikung karya Abdulah Mustappa. Satuluyna dina
taun 1990-an, novel Pipisahan jeung Nu Kaul Lagu Kaléon karya R.A.F.; medal
novel sajarah Perang Bubat, Prabu Anom Jayadéwata, Putri Subanglarang, jeung
Prabu Wangisutah karya Yoseph Iskandar, Miang jeung Kaludeng karya Tatang
Sumarsono. Ti harita, novel Sunda téh beuki mekar waé. Ti taun 2000-an nepi ka
ayeuna, loba pisan novel nu medal karya pangarang Sunda. Téma caritana gé
béda-béda, luyu jeung kaayaan sosial dina waktu ditulisna.
3.
UNSUR-UNSUR NOVEL
Upama
nilik jenglénganana, novel téh mibanda unsur atawa struktur intrinsik jeung
ékstrinsik. Unsur intrinsik novel téh nyaéta hal-hal anu aya patalina jeung
kagemblengan carita dina novel, di antarana waé: Basa, Tema atawa
jejer, Palaku, Latar atawa setting, Galu atawa plot, jeung Amanat
A. Basa,
nyaéta pakakas utama dina ngaréka karya sastra, minangka bahan dasar dina
ngawangun carita. Novel nu hadé, nya pangarang anu bisa ngagunakeun basa Sunda
kalayan bener tur merenah. Kitu deui pangarang téh kudu tapis ngalarapkeun
palanggeran éjahan basa Sunda.
B.
Téma atawa jejer, nyaéta hal atanapi gagasan anu
ditepikeun ku pangarang dina karyana. Hartina naon-naon anu ditepikeun ku
pangarang keur nu maca.
C.
Palaku, nyaéta tokoh anu ngalalakon
atawa anu dilalakonkeun dina carita. Dina novel, umumna palakuna téh manusa
biasa, bėda jeung dina dongéng, carita pantun atanapi wawacan, palakuna téh
mahluk go’ib, sabangsaning jin, jeung sasatoan nu bisa ngomong. Tokoh-tokoh
dina novel mah umumna mibanda watek atawa karakter sakumaha kahirupan manusa
biasa, aya nu sabar, barangasan, babarian, bageur, jujur, tukang linyok bohong,
jsté. Cindekna, unggal palaku mibanda karakter atawa watek saperti manusa
sakumaha nu sok kapanggih dina kahirupan sapopoé.
D.
Latar atanapi séting, nyaéta waktu jeung tempat
lumangsungna kajadian dina carita. Latar tempat umumna bisa di kota, désa,
atawa di sakola. Ari latar waktu, biasa dicirian ku jam, tanggal, taun, beurang
atawa peuting.
E.
Galur atanapi plot, nyaéta jalanna carita atawa
runtuyan kajadian dina carita. Galur dina carpon aya anu marélé (maju), mundur,
jeung aya ogé anu mobok tengah (flashback).
F.
Amanat, nyaéta hal-hal anu ditepikeun
ku pangarang dina carita novel. Amanat bisa kapanggih ku nu maca sanggeus
neuleuman eusi caritana. Biasana ngandung piwuruk atawa hal-hal anu bisa
ditulad
RANGKUMAN MATERI NOVEL
1. Novel
Sunda téh nyaéta novel nu ditulisna maké basa Sunda.
2. Novel
téh sok disebut ogé roman.
3. Novel
téh nyaéta prosa rékaan (fiksi) dina wangun lancaran tur alur caritana
ngarancabang (kompleks). Novel mah biasana tokohna loba, alurna panjang,
latarna laluasa, tur eusi caritana nyaritakeun kahirupan sapopoé. Langka novel
nu eusina unsur pamohalan saperti dongéng.
4. Novel
pangheulan nu medal dina sastra Sunda judulna Baruang ka nu Ngarora karya D. K.
Ardiwinata (1914). Leuwih ti heula ti batan novel dina basa Indonésia Azab dan
Sengsara karangan Mérari Sirégar anu mimiti medal dina taun 1920.
5. Sawatara
judul novel Sunda, di antarana: Gogoda ka nu Ngarora karya M.A. Salmun, Buron
karya Aam Amalia, Cinta Pabaliut karya Edi D. Iskandar, Béntang Pasantrén karya
Usep Romli H.M., Rini karya Yosep Iskandar, Ngepung Kahar Muzakar karya Adang
S., Si Lamsijan Kaédanan karya Ki Umbara, jeung Mikung karya Abdulah Mustappa.
6. Novel
téh mibanda unsur atawa struktur intrinsik jeung ékstrinsik.
7. Unsur
intrinsik novel téh, diantarana: basa, jejer, palaku, galur latar, jeung
amanat.
Pek baca novel ieu di handap!